Poradnik działkowca

Nawierzchnie dróg, dróżek, ścieżek i placyków wypoczynkowych można wykonać z różnych materiałów. Najprostsze i najtańsze są nawierzchnie ze zmodyfikowanego gruntu rodzimego. Bardziej skomplikowane i kosztowne są nawierzchnie z kruszyw: żwiru, grysu i otoczaków. Znacznie droższe, ale za to trwalsze i prostsze w eksploatacji są nawierzchnie z prefabrykowanych elementów: betonowych, ceramicznych, a także kostek i płyt kamiennych. Elementy te można zestawiać dowolnie ze sobą, tworzyć z nich różne kompozycje. Podobne walory dekoracyjne mają nawierzchnie z płyt betonowych wylewanych na miejscu. Mogą być one uszlachetniane dodatkami kruszyw o różnej wielkości i odmiennych barwach.
Znakomite w warunkach ogrodowych są nawierzchnie z elementów drewnianych: okrąglaków, podkładów kolejowych, desek, krawędziaków itp. Liczba możliwych rozwiązań jest bardzo duża, ponieważ wszystkie rodzaje nawierzchni można łączyć ze sobą.

Drogi i spadki nawierzchni
Najpierw trzeba wyznaczyć w terenie zaplanowany przebieg drogi lub usytuowanie i kształt placyku. Drogi służące przede wszystkim do spacerów nie powinny przebiegać wzdłuż linii prostej. Drogi główne i boczne powinny mieć linię miękką, nieregularną, swobodną. Przebieg drogi wyznacza się za pomocą kołków i sznura traserskiego (grubszy sznur konopny lub linka). Kołki należy wbijać na głębokość odpowiadającą poziomowi wykonywanej nawierzchni. W miejscach szczególnie skomplikowanego kształtu drogi należy zwiększyć liczbę kołków. Nawierzchnie ogrodowe wykonuje się przeważnie w płaszczyźnie terenu lub kilka centymetrów powyżej. Umożliwia to odprowadzanie wody opadowej na rosnące przy drodze rośliny. W tym celu droga ma spadki poprzeczne jednostronne lub dwustronne. Spadki wyraża się w procentach. Spadek 1% oznacza wyniesienie nawierzchni drogi o 1 cm na 1 m jej szerokości. Drogom gładkim z płyt betonowych wystarczy nadać spadek 1-2%. Natomiast drogi o nawierzchniach żwirowych, z brukowca itp. muszą mieć spadki większe: 3-5%. Szerokości dróg głównych wynoszą zwykle 90-120 cm, co umożliwia swobodne minięcie się dwóch osób. Drogi boczne mogą mieć różne szerokości, zwykle wynoszą one 30-60cm.

Narzędzia
Do ułożenia dróg i nawierzchni ogrodowych potrzebne będą: kołki drewniane długości 20-30 cm, sznur traserski, szpadel, szufla do kruszywa, deska profilująca (wycięta zgodnie z profilem poprzecznym drogi), poziomnica, taczki, ubijak ręczny, młotek kamieniarski, konewka lub wąż gumowy do polewania wodą.
Deska profilująca służy do sprawdzania prawidłowości spadku poprzecznego. Jej górna krawędź powinna być prosta, natomiast dolna - wycięta piłą na żądany procent spadku jednostronnego lub dwustronnego. Ustawiając deskę profilującą na obrzeżach drogi i kontrolując poziomnicą poziome ustawienie górnej krawędzi deski, można sprawdzić prawidłowość wykonania spadku poprzecznego nawierzchni. Ubijak ręczny to okrąglak o średnicy 15...30 cm i długości 70...100 cm, z przybitą u góry poprzeczką. Zamiast niego można użyć młotka z okrąglaka o średnicy 15-20 cm i długości 30 cm z trzonkiem drewnianym, który również może posłużyć do zagęszczania i ubijania podbudowy lub nawierzchni. Młotek kamieniarski ma z jednej strony część ostrą, służącą do dzielenia płyt. Można go zastąpić zwykłym ciężkim (2,5-3 kg) młotkiem.

Nawierzchnia gruntowa
Najprostszym sposobem wykonania nawierzchni ogrodowej jest utwardzenie i modyfikacja składu gruntu na wyznaczonym pasie terenu, przeznaczonym na drogę lub ścieżkę. Jeżeli w ogrodzie znajduje się grunt piaszczysty, w celu ulepszenia go należy dodać 1/3 objętości gliny. Do ciężkich gleb gliniastych trzeba dodać 2/3-3/4 objętości piasku. Dodatek materiałów ulepszających prowadzi do powstania pewnych nadwyżek gruntu, które można wykorzystać do wprowadzenia zmian ukształtowania terenu działki, np. stworzenie ogródka skalnego. Grunt rodzimy i dodatki (glina lub piasek) muszą być wilgotne, ponieważ tylko wówczas będzie można dobrze wymieszać je ze sobą, aż do uzyskania jednorodnej masy. Mieszaninę gliny z piaskiem należy rozkładać warstwą 4-5 cm i zagęszczać ubijakiem ręcznym lub młotkiem drewnianym. Grubość nawierzchni gruntowej nie powinna być większa niż 10 cm. Nawierzchnie gruntowe są trudne w utrzymaniu, łatwo zarastają chwastami, wymagają stałego wyrównywania. Pewną poprawę ich jakości można uzyskać przez stabilizację wapnem lub cementem. Składniki te należy dodawać w trakcie mieszania frakcji gruntów. Wapno, najlepiej hydratyzowane, dodaje się w ilości 6-10 kg na 1 m3 mieszanki gruntowej (60-100 dag wapna na 1 m2 nawierzchni). Cement należy dodawać w ilości 25-50 kg na 1 m3 mieszanki gruntowej (2,5-5 kg cementu na 1 m2 nawierzchni). Drogi stabilizowane cementem wymagają polewania ich,przez 7-10 dni, stabilizowane zaś wapnem - przez 2-3 dni. W trakcie wykonywania nawierzchni należy sprawdzać poprzeczne spadki za pomocą deski profilującej. Nawierzchnie gruntowe powinny mieć obrzeża; mogą być nimi: typowe prefabrykowane obrzeża betonowe, połamane płyty chodnikowe układane równą krawędzią do góry, okrąglaki, drewniane podkłady kolejowe, itp. Ułożenie krawężników lub płytek po jednej stronie drogi na leżąco zapewnia dobrą komunikację, gdy nawierzchnia gruntowa jest mokra po deszczu.

Nawierzchnie ze żwiru lub grysu
Takie nawierzchnie są trwalsze od gruntowych, a przy odpowiednim doborze grubości i barwy kruszywa mogą wyglądać bardzo ładnie (np. nawierzchnia z białego grysu marmurowego). Nawierzchnie żwirowe układa się w obrzeżach z takich samych materiałów, jak nawierzchnie gruntowe. Na gruntach przepuszczalnych można układać nawierzchnie żwirowe bez podbudowy, robiąc wykop głębokości 5-7 cm i nakładając tam wilgotną mieszaninę żwiru z gliną w stosunku 2:1. Całość profiluje się i zagęszcza podobnie, jak w wypadku nawierzchni gruntowych.
Na glebach zwięzłych konieczne jest ułożenie podbudowy. Może to być: gruz ceglany, gruba frakcja żużla paleniskowego, kamienie odpadowe itp. Grubość podbudowy powinna wynosić 8-10 cm. Należy ją ubijać od brzegów do środka drogi ubijakiem ręcznym lub młotkiem drewnianym. Warstwę wierzchnią grubości 3-5 cm należy nałożyć w sposób podobny, jak w wypadku nawierzchni żwirowej na gruncie piaszczystym. Nawierzchnia powinna mieć spadek 3-5%.
Bardzo efektownie wyglądają w ogrodach nawierzchnie dróg i ścieżek z sortowanego grubego żwiru 0 16-25 mm lub grysu o wymiarach ziarna 12-25 mm (zwłaszcza białego marmurowego). Kruszywo nasypuje się warstwą 6-8 cm na podbudowę, bez dodatku gliny. Informacje o frakcjach kruszywa mają charakter orientacyjny, ponieważ można użyć żwiru i grysu drobniejszego, ale trudniej wówczas utrzymać nawierzchnię (łatwiej rozsypuje się).
Nawierzchnie z luźnego żwiru i grysu należy układać w krawężnikach. Ich powierzchnia powinna być o 2-3 cm zagłębiona w stosunku do krawężnika. Odwodnienie tej nawierzchni będzie wgłębne ze względu na luźne ułożenie kruszywa nawierzchni i podbudowy.

Nawierzchnie z kamienia
W niektórych rejonach kraju bardzo łatwo pozyskać kamień polny, masowo wykopywany na polach i ogródkach. Po wyselekcjonowaniu go uzyskuje się tzw. otoczaki. Z kamieni tych można wykonać bardzo ładne nawierzchnie ogrodowe. Przed przystąpieniem do układania nawierzchni kamienie można posortować wg wielkości i barwy, co umożliwi tworzenie kompozycji. Nawierzchnię z brukowca układa się z reguły na warstwie żwiru grubości 5-10cm lub pospółce. Na glebach zwięzłych grubość warstwy podbudowy należy zwiększyć o 5 cm. Nawierzchnie takie można układać w krawężnikach (obrzeżach), ale przyjemniej i naturalniej wygląda nawierzchnia zbudowana bez krawężników. Zamiast nich można wzdłuż drogi ułożyć największe kamienie. Kamienie nawierzchni-brukowce układa się, stabilizując je za pomocą ubijaka ręcznego, młotka drewnianego lub młotka kamieniarskiego. Młotkiem kamieniarskim uderza się w kamienie przez kawałek deski. Spadek nawierzchni, który powinien wynosić 3-5%, należy sprawdzać deską profilującą. Przerwy między brukowcami zasypuje się żwirem lub klińcem.

Pozostałe porady dla działkowców